Trong đời sống hằng ngày, đặc biệt là trong giao tiếp của giới trẻ và cộng đồng LGBTQ+ tại Việt Nam, từ “chế” đã trở thành một từ ngữ vô cùng quen thuộc, mang sắc thái hài hước, thân mật và giàu tính biểu cảm. Nhưng “chế” thật sự là gì, bắt nguồn từ đâu và được dùng trong những ngữ cảnh nào?
1. Nguồn gốc của từ “chế”
“Chế” vốn là một từ cổ trong tiếng Việt, từng xuất hiện trong văn học trung đại. Khi xưa, “chế” được dùng như một đại từ xưng hô thể hiện địa vị cao, thường là của vua chúa hoặc những người có quyền lực. Ví dụ, cụm từ “chế ngự” mang nghĩa khống chế, điều khiển.
Tuy nhiên, trong văn hóa hiện đại – đặc biệt từ khoảng đầu những năm 2000 trở lại đây – “chế” đã mang một nghĩa hoàn toàn khác. Nó được cộng đồng LGBTQ+ Việt Nam sử dụng như một cách xưng hô hài hước, mang màu sắc “giả nữ”, thường để tăng tính giải trí hoặc thể hiện cái tôi riêng biệt trong giao tiếp.
2. “Chế” trong đời sống hiện đại
Ngày nay, từ “chế” được hiểu phổ biến là cách xưng hô của những người giả nữ, thường được dùng trong các cuộc trò chuyện vui vẻ, thân mật. Khi ai đó nói “chế nói thiệt nha”, hay “chế đẹp quá trời”, ta có thể hiểu đây là cách nói mang tính đùa vui, không mang tính trang trọng.
Người sử dụng từ “chế” thường là những người có phong cách nói chuyện hài hước, phóng khoáng hoặc thuộc cộng đồng LGBT, đặc biệt là gay. Tuy nhiên, nhiều người không thuộc cộng đồng này cũng sử dụng từ “chế” như một cách thể hiện sự thân thiết, gần gũi trong giao tiếp với bạn bè.
3. Tác động văn hóa
“Chế” không chỉ là một từ xưng hô vui vẻ mà còn là biểu tượng của sự tự do trong ngôn ngữ và văn hóa. Từ này cho thấy cách mà giới trẻ Việt Nam – đặc biệt là các nhóm thiểu số giới – đã sáng tạo, làm mới và tạo ra một thứ ngôn ngữ mang đậm dấu ấn cá nhân. Nó cũng là một phần trong “ngôn ngữ LGBT” – nơi tồn tại những từ như “bánh bèo”, “đào”, “thụ”, “công”, v.v…
Không thể không nhắc đến ảnh hưởng của các nhân vật nổi tiếng như “chị Lệ”, hay các video parody hài hước trên YouTube, TikTok đã giúp “chế” lan rộng và phổ biến hơn trong cộng đồng mạng.